Tìm hiểu về Hội chứng quá kích buồng trứng: Những thông tin quan trọng cần biết

Hội chứng quá kích buồng trứng, dù không phổ biến, nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe. Tình trạng này có thể diễn biến nhanh chóng, đặc biệt là khi các triệu chứng trở nên trầm trọng mà không được theo dõi sát sao và can thiệp kịp thời. Đối với những ai đang trải qua quá trình điều trị sinh sản, việc hiểu rõ về hội chứng này là điều vô cùng quan trọng, giúp họ nhận biết dấu hiệu bất thường và tìm kiếm sự chăm sóc y tế cần thiết để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Hội chứng quá kích buồng trứng được hiểu như thế nào?

Hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS – Ovarian Hyperstimulation Syndrome) là một tình trạng y khoa thường xảy ra ở phụ nữ sau khi sử dụng các loại thuốc hormone để kích thích sự phát triển của trứng trong buồng trứng. Điều này thường gặp ở những phụ nữ đang thực hiện các phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), kích thích rụng trứng hoặc thụ tinh trong tử cung nhằm tăng cơ hội mang thai. Khi hàm lượng hormone trong cơ thể tăng quá mức, buồng trứng có thể trở nên sưng và gây ra cảm giác đau nhức.

Trong một số trường hợp, hội chứng quá kích buồng trứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn, với các triệu chứng rõ rệt như tăng cân nhanh chóng, đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn mửa và khó thở. Dù việc sử dụng thuốc điều trị vô sinh như clomiphene hiếm khi gây ra hội chứng OHSS, tình trạng này vẫn có thể xảy ra một cách tự nhiên ở một số phụ nữ mà không liên quan đến các phương pháp điều trị sinh sản.

Theo thống kê, hội chứng quá kích buồng trứng ở mức độ nhẹ thường xuất hiện ở khoảng 33% phụ nữ thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm, nghĩa là cứ 100 người thì có 33 người mắc phải. Tuy nhiên, chỉ 1% trong số đó sẽ phát triển đến mức độ trung bình hoặc nặng, với các triệu chứng đáng lo ngại. Mặc dù đa số các triệu chứng sẽ tự biến mất trong vòng 7 đến 10 ngày, những trường hợp có triệu chứng từ trung bình đến nặng cần được theo dõi cẩn thận vì có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời.

Hội chứng quá kích buồng trứng có biểu hiện như thế nào?

Biểu hiện của hội chứng quá kích buồng trứng thường chia thành hai giai đoạn với các triệu chứng khác nhau:

1. Giai đoạn sớm: Các triệu chứng xuất hiện trong vòng 9 ngày sau khi chọc hút trứng hoặc phóng noãn, thường xảy ra sau khi tiêm hormone hCG để kích thích sự trưởng thành của nang noãn. Trong giai đoạn này, phụ nữ có thể bắt đầu cảm thấy khó chịu, đặc biệt ở vùng bụng.
2. Giai đoạn muộn: Triệu chứng xuất hiện sau ngày thứ 10 kể từ khi chọc hút trứng hoặc phóng noãn, thường liên quan đến hCG do nhau thai tiết ra. Giai đoạn này có thể đi kèm với các biểu hiện nghiêm trọng hơn nếu không được theo dõi kỹ lưỡng.

Dựa trên các dấu hiệu lâm sàng khi thăm khám, bác sĩ có thể đánh giá mức độ nghiêm trọng của hội chứng quá kích buồng trứng:

• Nhẹ: Bệnh nhân cảm thấy khó chịu nhẹ, đau bụng dưới và có thể buồn nôn. Tăng cân nhẹ cũng là một triệu chứng phổ biến, nhưng chưa gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.
• Vừa: Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn với tình trạng căng bụng, đau bụng trung bình và buồn nôn, nôn mửa. Bệnh nhân cũng có thể bị tiêu chảy và khi siêu âm có thể thấy dịch trong ổ bụng, dấu hiệu cảnh báo nguy cơ cần theo dõi.
• Nặng: Lượng dịch trong ổ bụng tăng lên đáng kể, có thể dẫn đến tình trạng tràn dịch màng phổi. Bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng hơn như rối loạn chức năng gan, phù toàn thân, và tình trạng khó thở. Nhịp thở nhanh hơn bình thường (hơn 20 lần/phút), đau bụng dưới dữ dội, hạ huyết áp, và tiểu ít cũng là những biểu hiện cần được quan tâm đặc biệt.
• Rất nặng: Ở mức độ này, bệnh nhân có nguy cơ cao bị suy thận, tràn dịch màng tim, hoặc thuyên tắc mạch máu. Các triệu chứng nguy hiểm khác bao gồm hội chứng suy hô hấp cấp (ARDS), thiếu oxy trong máu, và tiểu rất ít hoặc không tiểu được. Lượng dịch trong ổ bụng và màng phổi có thể tăng đến mức nguy hiểm, đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp để tránh nguy cơ đe dọa tính mạng.

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc hội chứng quá kích buồng trứng

Một số nhóm phụ nữ có nguy cơ cao mắc hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) do một số yếu tố sinh lý và lối sống. Đầu tiên, những phụ nữ trẻ tuổi, đặc biệt là những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp dưới 18, thuộc nhóm dễ bị ảnh hưởng bởi hội chứng này. Nhẹ cân không chỉ làm tăng nguy cơ mắc mà còn có thể làm cho các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó, những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) cũng có nguy cơ mắc OHSS cao hơn so với phụ nữ bình thường. Hội chứng buồng trứng đa nang làm cho buồng trứng trở nên nhạy cảm hơn với các loại hormone kích thích, dẫn đến khả năng quá kích dễ dàng hơn. Sử dụng liều cao gonadotropin ngoại sinh để kích thích sự phát triển của nang noãn cũng là một yếu tố nguy cơ đáng kể. Những phụ nữ có nồng độ estradiol trong máu cao hoặc tăng nhanh trong quá trình hỗ trợ sinh sản càng có khả năng mắc phải hội chứng này.

Một yếu tố quan trọng khác là tiền sử mắc hội chứng quá kích buồng trứng. Nếu trước đây phụ nữ đã từng gặp phải tình trạng này, nguy cơ tái phát sẽ cao hơn trong các lần điều trị sinh sản sau đó.

Ngoài những yếu tố trên, nguy cơ quá kích buồng trứng còn phụ thuộc vào số lượng nang noãn phát triển và số nang được chọc hút trong quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hay các phương pháp hỗ trợ sinh sản khác. Đặc biệt, khi sử dụng hCG ngoại sinh liều cao hoặc liên tục kích thích phóng noãn trong thời gian dài, khả năng mắc hội chứng này càng tăng. Việc sử dụng hCG ngoại sinh để hỗ trợ giai đoạn hoàng thể hoặc trong chu kỳ có thai cũng làm tăng nguy cơ mắc OHSS, đồng thời có thể kéo dài thời gian mắc và làm cho tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Tham khảo: Giải đáp thắc mắc: ăn gì để giảm quá kích buồng trứng?

Cách xử lý hiệu quả khi mắc hội chứng quá kích buồng trứng

Trường hợp nhẹ đến trung bình

Khi mắc hội chứng quá kích buồng trứng ở mức độ nhẹ, hầu hết các triệu chứng sẽ tự biến mất mà không cần can thiệp y tế đặc biệt. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và giảm nguy cơ biến chứng, việc theo dõi cẩn thận và tuân thủ các hướng dẫn điều trị là rất quan trọng. Dưới đây là một số phương pháp điều trị và biện pháp theo dõi thường được khuyến cáo:

• Sử dụng thuốc chống buồn nôn và thuốc giảm đau: Những loại thuốc này có thể giúp làm giảm các triệu chứng khó chịu như buồn nôn và đau bụng, giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình hồi phục.
• Khám tổng quát định kỳ và siêu âm theo dõi: Bác sĩ sẽ chỉ định các buổi khám định kỳ để kiểm tra sức khỏe tổng quát và thực hiện siêu âm nhằm giám sát tình trạng của buồng trứng, đặc biệt để phát hiện sớm các dấu hiệu biến chứng.
• Theo dõi cân nặng và vòng eo hàng ngày: Đây là biện pháp giúp nhận biết sớm những thay đổi bất thường, chẳng hạn như tăng cân hoặc vòng eo tăng nhanh, có thể là dấu hiệu của sự tích tụ dịch trong cơ thể.
• Đo lượng nước tiểu hàng ngày: Việc đo lường lượng nước tiểu có thể cung cấp thông tin quan trọng về chức năng thận và tình trạng cân bằng dịch trong cơ thể.
• Thực hiện xét nghiệm máu định kỳ: Các xét nghiệm này sẽ giúp giám sát tình trạng mất nước, mất cân bằng điện giải hoặc các vấn đề khác liên quan đến hội chứng quá kích buồng trứng.
• Bổ sung đầy đủ nước mỗi ngày: Uống đủ nước là điều cần thiết để duy trì cân bằng dịch và hỗ trợ chức năng thận trong quá trình loại bỏ chất lỏng dư thừa.
• Mang vớ y khoa hỗ trợ tuần hoàn máu: Việc sử dụng vớ hỗ trợ có thể giúp ngăn ngừa tình trạng hình thành cục máu đông, một biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra khi dịch tích tụ trong cơ thể.
• Thoát dịch bằng chọc hút dịch bụng: Trong trường hợp dịch trong ổ bụng quá nhiều, bác sĩ có thể tiến hành chọc hút để giảm áp lực và giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn.

Trường hợp nặng và rất nặng

Đối với những trường hợp hội chứng quá kích buồng trứng nghiêm trọng, việc nhập viện là cần thiết để theo dõi chặt chẽ và điều trị tích cực. Tại bệnh viện, bệnh nhân sẽ được chăm sóc đặc biệt và các biện pháp can thiệp y tế chuyên sâu:

• Truyền dịch: Một trong những phương pháp điều trị quan trọng là truyền dịch qua đường tĩnh mạch để bù lại lượng nước và chất điện giải đã mất, đồng thời duy trì chức năng thận.
• Sử dụng thuốc giảm hoạt động buồng trứng: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp giảm sự kích thích buồng trứng, ngăn ngừa tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn và giảm nguy cơ phát sinh các biến chứng khác.
• Phẫu thuật: Trong những trường hợp hiếm hoi khi u nang buồng trứng bị vỡ hoặc xuất hiện các biến chứng nguy hiểm khác như tổn thương gan hoặc phổi, phẫu thuật có thể là biện pháp cần thiết để xử lý.
• Chăm sóc đặc biệt: Nếu bệnh nhân xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến gan hoặc phổi, họ sẽ cần được điều trị trong môi trường chăm sóc đặc biệt, nơi có thể theo dõi và xử lý ngay lập tức những biến chứng đe dọa tính mạng.

Trong cả hai trường hợp nhẹ và nặng, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò quan trọng để hạn chế biến chứng và đảm bảo sức khỏe lâu dài cho người bệnh.

Cách phòng ngừa hiệu quả hội chứng quá kích buồng trứng

Việc phòng ngừa hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) là rất quan trọng đối với những phụ nữ đang trong quá trình điều trị vô sinh. Để giảm thiểu nguy cơ mắc phải hội chứng này và hạn chế các biến chứng nguy hiểm, có một số biện pháp cần được thực hiện nghiêm túc từ cả phía bệnh nhân và cơ sở y tế.

Trước hết, lựa chọn một cơ sở điều trị vô sinh uy tín, chuyên sâu về hiếm muộn là yếu tố tiên quyết. Bệnh nhân nên tìm đến những bệnh viện hoặc trung tâm hỗ trợ sinh sản có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực kích thích buồng trứng. Bác sĩ cần nắm vững các kỹ thuật tiên tiến và có khả năng dự đoán, phát hiện sớm nguy cơ quá kích buồng trứng ở từng bệnh nhân dựa trên tiền sử y tế và các dấu hiệu lâm sàng. Điều này sẽ giúp việc xử lý trở nên hiệu quả và an toàn hơn, tránh tình trạng bệnh tiến triển nghiêm trọng.

Ngoài ra, cơ sở y tế được lựa chọn cần trang bị đầy đủ các công nghệ và thiết bị hiện đại. Những phương tiện này giúp thực hiện các kỹ thuật điều trị vô sinh tiên tiến, đồng thời hỗ trợ việc giám sát và kiểm soát nguy cơ quá kích buồng trứng trong suốt quá trình điều trị. Các thiết bị siêu âm, xét nghiệm máu và hệ thống theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân cần đạt chuẩn cao để phát hiện và ngăn chặn kịp thời những biến cố có thể xảy ra.

Việc sử dụng các phương pháp điều trị cá nhân hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa OHSS. Mỗi bệnh nhân có thể đáp ứng với các liệu pháp hormone khác nhau, do đó, bác sĩ cần điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp với cơ địa và tình trạng sức khỏe cụ thể của từng người. Điều này bao gồm việc điều chỉnh liều lượng thuốc kích thích buồng trứng một cách thận trọng để tránh việc sử dụng hormone quá mức, vốn là nguyên nhân chính gây ra hội chứng OHSS.

Đối với những bệnh nhân có nguy cơ cao, các biện pháp phòng ngừa đặc biệt có thể được áp dụng. Chẳng hạn, bác sĩ có thể chọn phương pháp kích thích buồng trứng nhẹ nhàng hơn hoặc sử dụng các loại thuốc thay thế để giảm nguy cơ quá kích. Trong trường hợp cần thiết, việc thay đổi loại thuốc hoặc giảm liều lượng gonadotropin ngoại sinh cũng là một biện pháp hữu hiệu để ngăn ngừa hội chứng OHSS.

Cuối cùng, việc giáo dục và nâng cao nhận thức cho bệnh nhân về các dấu hiệu cảnh báo sớm của hội chứng OHSS cũng là một yếu tố quan trọng trong phòng ngừa. Bệnh nhân cần hiểu rõ về các triệu chứng ban đầu của hội chứng này như cảm giác căng tức bụng, buồn nôn, và tăng cân đột ngột, để họ có thể báo cáo kịp thời cho bác sĩ và nhận được sự can thiệp y tế khi cần thiết.

Nhìn chung, sự kết hợp giữa việc chọn lựa đúng cơ sở điều trị, sử dụng các công nghệ hiện đại, áp dụng phương pháp cá nhân hóa và nâng cao nhận thức cho bệnh nhân là những yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa hiệu quả hội chứng quá kích buồng trứng.