Những điều cần biết về bệnh đái tháo đường thai kỳ

Bài viết này được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Thạc Văn, đang công tác tại  Bệnh viện Phụ sản MêKông. Bác sĩ Nguyễn Thạc Văn có 11 năm kinh nghiệm chuyên môn.

Theo thống kê, có từ 2 – 10% phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ. Tình trạng này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Bệnh thường xuất hiện trong khoảng tuần thai thứ 24 – 28. Dưới đây, bác sĩ Nguyễn Thạc Văn, sẽ giải đáp các thắc mắc phổ biến của mẹ bầu về đái tháo đường thai kỳ.

I.TỔNG QUAN:

Đái tháo đường thai kỳ (tiểu đường thai kỳ) là tình trạng lượng đường trong máu (glucose) cao phát hiện trong thai kỳ và thường biến mất sau khi sinh.

Nó có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ, nhưng phổ biến hơn trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba.

Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin – một loại hormone giúp kiểm soát lượng đường trong máu – để đáp ứng nhu cầu bổ sung của bạn trong thai kỳ.

Đái tháo đường thai kỳ có thể gây ra vấn đề cho bạn và em bé trong khi mang thai và sau khi sinh. Nhưng rủi ro có thể giảm bớt nếu bệnh được phát hiện sớm và quản lý tốt.

Ai có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ

Bất kỳ phụ nữ nào cũng có thể mắc tiểu đường khi mang thai, nhưng bạn sẽ có nguy cơ cao hơn nếu:

• Tuổi > 40
• BMI (chỉ số khối cơ thể) > 30
• Đã sinh con > 4,5kg
• Đã bị tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước
• Cha hoặc mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh tiểu đường
• Là người gốc Nam Á, Da đen, Châu Phi-Caribbean hoặc Trung Đông
• Đã phẫu thuật cắt dạ dày hoặc phẫu thuật giảm cân khác

Nếu có bất kỳ điều nào trong số này, bạn nên được đề nghị sàng lọc tiểu đường sớm trong thai kỳ.

Triệu chứng của bệnh tiểu đường thai kỳ

Tiểu đường thai kỳ thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào.

Hầu hết các trường hợp chỉ được phát hiện khi kiểm tra trong quá trình sàng lọc bệnh tiểu đường thai kỳ.

Một số phụ nữ có thể xuất hiện các triệu chứng nếu lượng đường trong máu của họ quá cao (tăng đường huyết), chẳng hạn như:

• Cơn khát tăng dần
• Tiểu thường xuyên hơn bình thường
• Khô miệng
• Mệt mỏi
• Mờ mắt
• Ngứa ở bộ phận sinh dục

Nhưng một số triệu chứng này thường gặp khi mang thai và không nhất thiết là dấu hiệu của bệnh tiểu đường thai kỳ.

Bệnh tiểu đường thai kỳ có thể ảnh hưởng đến thai kỳ của bạn như thế nào?

Hầu hết phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ đều có thai kỳ bình thường và sinh con khỏe mạnh.

Tuy nhiên, bệnh tiểu đường thai kỳ có thể gây ra các vấn đề như:

• Em bé lớn hơn bình thường – điều này có thể dẫn đến những khó khăn trong quá trình sinh nở và làm tăng khả năng phải giúp sanh hoặc sinh mổ
• Đa ối – có quá nhiều nước ối trong bụng mẹ, có thể gây chuyển dạ sớm hoặc các vấn đề khi sinh nở
• Sinh non – sinh con trước tuần thứ 37 của thai kỳ
• Tiền sản giật – một tình trạng gây ra huyết áp cao khi mang thai và có thể dẫn đến các biến chứng thai kỳ nếu không được điều trị
• Em bé bị hạ đường huyết hoặc vàng da sau khi sinh ra và có thể cần phải điều trị tại bệnh viện
• Thai chết lưu – mặc dù trường hợp này hiếm khi xảy ra

Bị tiểu đường thai kỳ cũng có nghĩa là bạn có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường loại 2 trong tương lai.

Xem thêm: PHÒNG NGỪA BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ HIỆU QUẢ

Sàng lọc bệnh tiểu đường thai kỳ

Trong lần khám thai đầu tiên vào khoảng tuần 8-12 của thai kỳ, bạn sẽ được hỏi một số vấn đề để xác định xem bạn có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ hay không.

Nếu bạn có 1 hoặc nhiều yếu tố nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, bạn sẽ được xét nghiệm sàng lọc sớm.

Xét nghiệm sàng lọc được gọi là xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT), mất khoảng 2 giờ.

Việc xét nghiệm máu được thực hiện vào buổi sáng, khi bạn chưa ăn hoặc uống gì trong 8 đến 10 giờ (bạn có thể uống nước lọc). Sau đó bạn được cho uống nước đường.

Sau đó cứ mỗi giờ bạn sẽ được lấy máu 1 lần trong 2 giờ.

OGTT được thực hiện khi bạn mang thai từ 24 đến 28 tuần. Nếu bạn đã từng mắc bệnh tiểu đường thai kỳ trước đó, bạn sẽ được làm OGTT sớm hơn trong thai kỳ, (ngay sau lần khám đầu), sau đó là một OGTT khác (từ 24 đến 28 tuần) nếu xét nghiệm đầu tiên bình thường

Điều trị bệnh tiểu đường thai kỳ

Nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ, nguy cơ gặp vấn đề khi mang thai có thể giảm bớt bằng cách kiểm soát lượng đường trong máu.

Bạn nên mua một bộ dụng cụ kiểm tra lượng đường trong máu để có thể theo dõi hiệu quả của việc điều trị.

Lượng đường trong máu có thể giảm bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và vận động nhiều hơn nếu có thể. Các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội và tập yoga trước khi sinh có thể giúp giảm lượng đường trong máu.

Tuy nhiên, nếu những thay đổi này không làm giảm lượng đường trong máu đủ, bạn cũng sẽ cần phải dùng thuốc. Đây có thể là thuốc uống hoặc thuốc tiêm insulin.

Bạn cũng sẽ được theo dõi chặt chẽ hơn trong quá trình mang thai và sinh nở để kiểm tra mọi vấn đề tiềm ẩn.

Nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ, tốt nhất nên sinh con trước 41 tuần. Việc khởi phát chuyển dạ hoặc sinh mổ có thể được khuyến nghị nếu quá trình chuyển dạ không bắt đầu tự nhiên vào thời điểm này.

Việc sinh con sớm hơn có thể được khuyến nghị nếu có lo ngại về sức khỏe của bạn hoặc con bạn hoặc nếu lượng đường trong máu của bạn không được kiểm soát tốt.

Ảnh hưởng lâu dài của bệnh tiểu đường thai kỳ

Bệnh tiểu đường thai kỳ thường biến mất sau khi sinh. Nhưng những phụ nữ đã từng mắc bệnh này có nhiều khả năng:

• Tái phát bệnh tiểu đường thai kỳ ở những lần mang thai sau
• Tiểu đường loại 2 – một loại bệnh tiểu đường suốt đời

Bạn nên xét nghiệm máu để kiểm tra bệnh tiểu đường từ 6 đến 13 tuần sau khi sinh và sau đó mỗi năm một lần nếu kết quả bình thường.

Hãy khám nếu bạn xuất hiện các triệu chứng của lượng đường trong máu cao, chẳng hạn như khát nước nhiều hơn, cần đi tiểu thường xuyên hơn bình thường và khô miệng – đừng đợi đến lần kiểm tra tiếp theo.

Bạn nên làm xét nghiệm ngay cả khi cảm thấy khỏe vì nhiều người mắc bệnh tiểu đường không có bất kỳ triệu chứng nào.

Bạn cũng sẽ được tư vấn về những điều bạn có thể làm để giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, chẳng hạn như duy trì cân nặng khỏe mạnh, ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên.

Một số nghiên cứu cho thấy rằng con của những bà mẹ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ có thể dễ mắc bệnh tiểu đường hoặc béo phì sau này.

Lập kế hoạch mang thai trong tương lai

Nếu bạn đã từng mắc bệnh tiểu đường thai kỳ trước đây và đang có ý định mang thai, hãy đảm bảo rằng bạn được kiểm tra bệnh tiểu đường.

Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường, bạn nên được khám bởi bác sĩ chuyên khoa để được hỗ trợ nhằm đảm bảo tình trạng của bạn được kiểm soát tốt trước khi mang thai.

 

II.ĐIỀU TRỊ:

Nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ, nguy cơ gặp vấn đề khi mang thai có thể giảm bớt bằng cách kiểm soát lượng đường trong máu (glucose).

Bạn cũng cần được theo dõi chặt chẽ hơn trong quá trình mang thai và chuyển dạ để kiểm tra xem liệu việc điều trị có hiệu quả hay không và có bất kỳ vấn đề gì không.

Kiểm tra lượng đường trong máu của bạn

Bạn nên mua một bộ dụng cụ xét nghiệm để kiểm tra lượng đường trong máu: sử dụng thiết bị chích ngón tay và nhỏ một giọt máu lên que thử.

Bạn sẽ được tư vấn:

• Cách kiểm tra lượng đường trong máu của bạn một cách chính xác
• Thời điểm và tần suất kiểm tra lượng đường trong máu của bạn – thông thường bạn sẽ được khuyên nên kiểm tra lượng đường trong máu trước bữa sáng và 1 hoặc 2 giờ sau mỗi bữa ăn
• Mức độ bạn nên hướng tới – đây sẽ là phép đo được tính bằng milimol glucose trên một lít máu (mmol/l)

Nếu bạn dùng insulin và gặp vấn đề với lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết) hoặc lượng đường trong máu không ổn định, bác sĩ có thể yêu cầu bạn sử dụng máy theo dõi đường huyết liên tục. Đây là một cảm biến nhỏ bạn đeo trên da, gửi dữ liệu không dây đến máy thu hoặc điện thoại di động, do đó bạn có thể thấy lượng đường trong máu của mình bất kỳ lúc nào.

Một chế độ ăn uống lành mạnh

Thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu của bạn.

Bạn nên được giới thiệu đến một chuyên gia dinh dưỡng, người có thể cho bạn lời khuyên về chế độ ăn uống và cách lên kế hoạch cho những bữa ăn lành mạnh.

Bạn có thể được khuyên:

• Ăn uống đều đặn – thường là ba bữa một ngày – và tránh bỏ bữa
• Ăn thực phẩm giàu tinh bột và có chỉ số đường huyết (GI) thấp giải phóng đường chậm – chẳng hạn như mì ống làm từ lúa mì nguyên hạt, gạo lứt, bánh mì hạt, ngũ cốc nguyên hạt, đậu và cháo trắng
• Ăn nhiều trái cây và rau quả
• Tránh thực phẩm có đường – bạn không cần một chế độ ăn hoàn toàn không có đường, nhưng hãy đổi đồ ăn nhẹ như bánh ngọt và bánh quy để thay thế lành mạnh hơn như trái cây, các loại hạt
• Tránh đồ uống có đường – đồ uống dành cho người ăn kiêng hoặc không đường tốt hơn đồ uống có đường. Nước ép trái cây và sinh tố cũng có thể chứa nhiều đường và một số đồ uống “không thêm đường” cũng có thể được
• Ăn các nguồn giàu đạm, chẳng hạn như cá

Điều quan trọng là phải biết những thực phẩm cần tránh khi mang thai

Tập thể dục

Hoạt động thể chất làm giảm mức đường huyết của bạn, vì vậy tập thể dục thường xuyên có thể là một cách hiệu quả để kiểm soát bệnh tiểu đường thai kỳ.

Bạn sẽ được tư vấn về những cách tập thể dục an toàn khi mang thai

Một khuyến nghị chung là nên dành ít nhất 150 phút hoạt động với cường độ vừa phải mỗi tuần, cộng với các bài tập tăng cường sức mạnh trong 2 ngày trở lên trong một tuần.

Thuốc

Bạn có thể được cho thuốc nếu lượng đường trong máu của bạn vẫn không ổn định từ 1 đến 2 tuần sau khi thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục thường xuyên hoặc nếu lượng đường trong máu của bạn rất cao khi bạn được chẩn đoán lần đầu. Đây có thể là thuốc viên – thường là metformin – hoặc thuốc tiêm insulin.

Lượng đường trong máu của bạn có thể tăng lên khi thai phát triển, vì vậy ngay cả khi lượng đường trong máu được cải thiện lúc đầu, bạn có thể cần phải dùng thuốc sau này trong thai kỳ.

Bạn thường có thể ngừng dùng các loại thuốc này sau khi sinh con.

Theo dõi thai kỳ của bạn

Bệnh tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ em bé của bạn gặp các vấn đề, chẳng hạn như phát triển lớn hơn bình thường.

Vì điều này, bạn sẽ được khám thai thường xuyên để có thể theo dõi em bé.

Các buổi khám bao gồm:

• Siêu âm vào khoảng tuần thứ 18 đến tuần thứ 22 của thai kỳ để kiểm tra xem con bạn có bất thường không?
• Siêu âm vào tuần 28, 32 và 36 – để theo dõi sự phát triển của bé và lượng nước ối, cộng với việc kiểm tra thường xuyên từ tuần 38 trở đi.

Sinh

Thời điểm lý tưởng để sinh con nếu bạn mắc bệnh tiểu đường thai kỳ thường là vào khoảng tuần 38 đến 40.

Nếu lượng đường trong máu của bạn ở mức bình thường và không có mối lo ngại nào về sức khỏe của bạn hoặc em bé, bạn có thể đợi quá trình chuyển dạ bắt đầu một cách tự nhiên.

Tuy nhiên, bạn thường sẽ được đề nghị khởi phát chuyển dạ hoặc sinh mổ nếu bạn chưa sinh con trước 40 tuần 6 ngày.

Việc sinh con sớm hơn có thể được khuyến nghị nếu có lo ngại về sức khỏe của bạn hoặc em bé hoặc nếu lượng đường trong máu của bạn không được kiểm soát tốt.

Thông thường, bạn sẽ được kiểm tra lượng đường trong máu và dùng thuốc cho đến khi chuyển dạ hoặc được yêu cầu ngừng ăn trước khi sinh mổ.

Trong quá trình chuyển dạ và sinh nở, lượng đường trong máu của bạn sẽ được theo dõi và kiểm soát. Bạn có thể cần được truyền insulin qua đường tĩnh mạch để kiểm soát lượng đường trong máu.

Sau khi sinh

Bạn nên cho bé bú ngay sau khi sinh. Điều quan trọng là phải cho bé bú càng sớm càng tốt sau khi sinh (trong vòng 30 phút) và sau đó định kỳ (2-3 giờ một lần) cho đến khi lượng đường trong máu của bé ổn định.

Lượng đường trong máu của bé sẽ được kiểm tra bắt đầu từ 2 đến 4 giờ sau khi sinh. Nếu thấp, con bạn có thể cần được cho ăn tạm thời qua sonde

Nếu em bé của bạn không khỏe hoặc cần được theo dõi chặt chẽ, bé có thể được chăm sóc tại khoa sơ sinh.

Bất kỳ loại thuốc nào bạn đang dùng để kiểm soát lượng đường trong máu thường sẽ bị ngừng sử dụng sau khi bạn sinh con. Thông thường, bạn sẽ được khuyên nên tiếp tục kiểm tra lượng đường trong máu trong 1 hoặc 2 ngày sau khi sinh.

Bạn nên xét nghiệm máu để kiểm tra bệnh tiểu đường từ 6 đến 13 tuần sau khi sinh. Điều này là do một số ít phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ tiếp tục tăng lượng đường trong máu sau khi mang thai.

Nếu kết quả là bình thường, bạn thường sẽ được khuyên nên xét nghiệm bệnh tiểu đường hàng năm. Điều này là do bạn có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường loại 2 – một loại bệnh tiểu đường suốt đời – nếu bạn mắc bệnh tiểu đường thai kỳ.